بررسی تنوع ژنتیکی برخی ژنوتیپ های زردآلو با استفاده از خصوصیات فیزیولوژیکی، فنولوژیکی و مورفولوژیکی در شرایط آب و هوایی کردستان

بررسی تنوع ژنتیکی زردآلو، موجب افزایش شناخت نسبت به این گیاه شده و امکان انتخاب ژنوتیپ-های مرغوب¬تر را برای توسعه کشت و کار فراهم می¬نماید. در این پژوهش، تنوع ژنتیکی 26 رقم و ژنوتیپ زردآلوی موجود در کلکسیون ایستگاه تحقیقاتی کشاورزی کردستان با استفاده از ارزیابی ویژگی¬¬های فنولوژیکی، فیزیولوژیکی، مورفولوژیکی و پومولوژیکی در قالب طرح بلوک¬های کامل تصادفی با سه تکرار مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که اثر ژنوتیپ بر تمام ویژگی¬ها به جزء یکنواخت رسیدن میوه، عادت و قدرت رشد رویشی درخت، رنگ انتهای نوک ساقه، ارتفاع مادگی نسبت به پرچم¬ها و تراکم میوه¬دهی در سطح احتمال 1٪ معنی¬دار بود. مقایسه میانگین¬ها در کلیه ویژگی¬های اندازه¬گیری شده در سطح احتمال 5 درصد اختلاف معنی¬داری داشتند که نشان¬دهنده وجود تنوع ژنتیکی در ویژگی¬های مورد مطالعه در بین ژنوتیپ¬ها است. نتایج نشان داد که متوسط عملکرد در درختان زردآلو از 49/9 کیلو¬گرم در هر درخت برای ژنوتیپ قمیشلو تا 17/81 کیلوگرم در هر درخت برای ژنوتیپ تیلتون متفاوت بود. میزان درصد گل ناقص دربین ژنوتیپ¬ها از 5/2 درصد برای ژنوتیپ خرمتا 2 تا 3/95 درصد برای ژنوتیپ قمیشلو، وزن میوه از 66/13 گرم در ژنوتیپ جهانگیری تا 64/44 گرم در ژنوتیپ قرمز شاهرود، متغیر بود. در بررسی ضرایب تنوع فنوتیپی در اکثر ویژگی¬ها بیشتر از ضرایب تنوع ژنتیکی بود، که نشان¬دهنده وجود اثرات عوامل محیطی بر ویژگی¬ها است. برآورد توارث پذیری برای کلیه ویژگی¬ها به جزء ویژگی¬های تاریخ بازشدن 50 و 90 درصد گل¬دهی، محتوای نسبی آب بافت مادگی و قطر گوشت بالا بود. نتایج تجزیه به مولفه¬های اصلی نشان داد که سه مؤلفه اول50 درصد از کل واریانس متغیرها را توجیه کردند. نتایج تجزیه کلاستر براساس ویژگی¬های اندازه¬گیری شده، ژنوتیپ¬های زردآلو را به چهار گروه تقسیم نمود. در نمایش گروه¬بندی مربوط به تجزیه کلاستر و تجزیه بای¬¬پلات تطابق خوبی بین تجزیه کلاستر و تجزیه به مؤلفه¬های اصلی وجود داشت. نتایج تجزیه علیت نشان داد که ویژگی¬های میزان پتاسیم بافت مادگی گل، تاریخ باز شدن 50٪ گل¬ها، میزان نشت یونی از بافت مادگی گل، درصد ماده خشک میوه، طول و قطر میوه، درصد تشکیل میوه و طول دمبرگ بیشترین اثر مستقیم و مثبت را با عملکرد داشتند. براساس نتایج، ژنوتیپ¬های تیلتون و رویال با داشتن بیشترین میزان عملکرد، ژنوتیپ¬های رویال، عبدالهی، زودرس نایسر، زودرس گزنه و قادری با کمترین طول دوره برداشت میوه جهت تولید زردآلوهای زودرس و نوبرانه، ژنوتیپ قرمز شاهرود، درشت ملایر و بیگلری به¬علت داشتن بیشترین وزن میوه و گوشت، ژنوتیپ¬های کانینو، نصیری و اردباد به دلیل بیشترین درصد ماده خشک میوه و مواد جامد محلول، ژنوتیپ¬های تیلتون، جهانگیری، سفید مرزه و عبدالهی به دلیل اسیدیته پایین، مناسب برای تولید برگه زردآلو و ژنوتیپ¬های قرمز شاهرود و عزیزی به دلیل داشتن نسبت گوشت به هسته بالا به¬عنوان ژنوتیپ¬های برتر معرفی می¬شوند. در این پژوهش ژنوتیپ¬های تیلتون، بیگلری، زودرس نایسر و زودرس گزنه به علت داشتن میزان پرولین و پتاسیم بالا، میزان نشت یونی کم از بافت مادگی گل در مقایسه با سایر ژنوتیپ¬های مورد مطالعه نسبت به سرمای دیررس بهاره مقاوم¬تر و برتر بودند و خسارت کمتری را متحمل شدند که احتمالاً میزان پرولین و پتاسیم بالا از عوامل ایجاد مقاومت گل¬ها به سرمای دیررس بهاره بوده¬اند.